Elma »

Elma dünyanın dört bir yanında yetiştirilebilen, birçok kültürde yeri olan bir meyvedir. Ancak elma artık bir meyveden fazlası olmuş durumda. Bu konuyu aslında bir süredir düşünüyorum. Her ne kadar aşağıda yazılan başlıklarda ilk olarak akla elma gelse de bazılarının elma ile alakası bile yoktur. İlgi çekici yanı da budur işte. Elma ile yakından uzaktan alakası olmayan bir olay, bir hikaye veya bir inanış nasıl olur da elma ile özdeşleşebilir? Dahası, nasıl olur da bu olaylar dünyanın devrimsel değişimine yol açar? Dünyayı değiştiren elma mıdır yoksa dünyanın değişimi sonradan elmaya mı bağlanmıştır?

Elmanın Hikayesi

Adem ile Havva

İlk insanlar olduğu kabul edilen Adem ile Havva’nın öncelikle Cennet adı verilen sonsuz güzelliklerin olduğu bir yerde yaratıldığı ve Cennet bahçelerinde bulunan elmayı yedikleri, bunun sonucunda da birbirlerinin mahrem yerlerini gördükleri anlatılır. Elmanın tanrı tarafından yasaklanmış olduğu için bu yaptıkları sonucunda da Dünya’ya imtihan için gönderildiği söylenir.

Dört kutsal kitabı da inceleyenler göreceklerdir ki aslında sadece “Yasak ağacın meyvesi” olarak bahsedilir. Kur’an-ı Kerim A’râf suresi 19-25. ayetlerde; Eski Ahid’de Yaratılış 2 ve 3. bölümde bu konular ele alınır.Halk arasında elma olarak bilinen meyvenin adı ise bu kitaplarda verilmiyor.

Isaac Newton

Ünlü fizikçi ve hatta fiziğin babası olarak kabul edilebilecek Newton’dan bahsedildiğinde öncelikle herkesin aklında başına elma düştüğü ve bunun üzerine de “Yerçekimi Kanunu”nu bulduğu söylenir. Söylenenin aksine Newton’un başına hiçbir zaman elma düşmemiştir. Newton yaptığı kütleçekimsel çalışmalarını anlatabilmek için elma metaforunu başarılı bir şekilde kullanmıştır.

Alan Turing

Bilgisayar biliminin ve yapay zekanın babası olarak bilinen Alan Turing Nazi Almanya’sının ürettiği şifreleme makinesi olan Enigma’nın şifrelerini çözerek İkinci Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirmiştir. Mekanik bir Turing makinesi tasarlamış ve şifrelerin günler veya haftalar süren kırılma sürecini saatlere düşürmüştür.

Alan Turing aynı zamanda makinelerin düşünebilirliği üzerine çalışmış ve Turing testi adı verilen bir methot önermiştir. Buna göre 2 insan ve bir makine birbirini görmedikleri bir ortamda teste alınır. Testi uygulayan A kişisi, denek olan B kişisine ve makineye aynı soruyu sorar ve cevaplarını yazılı veya sözel olarak alır. Eğer A kişisi insan ile makinenin ürettiği cevapların hangisine ait olduğunu sürekli veya yüksek oranda tahmin edemiyorsa makine testi geçmiş sayılır.

Alan Turing, homoseksüeldi ve o yıllarda İngiltere’de yasal suç olarak kabul ediliyordu. Homoseksüel olduğu ortaya çıktıktan sonra hapis cezasına çarptırılmış ve hadım edilmeyi kabul edildikten sonra serbest bırakılmıştı. Ayrıca devlet için yaptığı kriptoloji çalışmalarına da son verilmişti. Alan Turing hapisten çıktıktan sonra içine siyanür enjekte ettiği bir elma ile hayatına son verdi.

Alan Turing’in ölümünden 50 yıl sonra İngiliz başbakanı Gordon Brown ünlü matematikçiye yapılanların korkunç olduğunu kabul etti.Ve 2013’te Kraliçe 2. Elizabeth, ölümünün ardından Turing’e kraliyet affı bahşedip, eşsiz başarılarını onurlandırdı. (!)

Alan Turing’in bu yaşamını ele alan ve başrolünde Benedict Cumberbatch bulunan Enigma (The Imitation Game) filmini tavsiye ederim.

Apple Firması

Teknoloji devi Apple firmasını bilmeyenimiz yoktur. Bilgisayar ürünleri ile başlayan serüveni bugün telefon, tablet, giyilebilir teknolojiler gibi birçok alana yayılmıştır. Örneğin bu yazı da bir Apple ürünü olan MacOS işletim sistemini çalıştıran bir bilgisayarda yazıldı. MacOS işletim sistemine geçişimi ele aldığım “İşte Hackintosh Maceram…” adlı yazımı da okumadan geçmeyin derim. (Tıklayabilirsin, yeni sekmede açılacak 🙂 )

Apple firması 1976 yılında Jobs ve Woz tarafından kurulduğunda yandaki görseldeki logoyu kullanıyordu. Bir elma ağacı altında oturan elinde kağıtlar bulunan uzun saçlı bir adam. Evet evet tam da üstünde düşmeye hazır bir elma var. Tanıdık geldiğini varsayıyorum 🙂

Apple , kurulduğu günden bugüne logosunu 7 kez değiştirdi. İkinci logo, güncel logosuna çok benzeyen gökkuşağı tonlarında bir logoydu. LGBT bireylerin tercih ettiği renklere ait olması, Alan Turing’in homoseksüel bir birey olmasına çağrışım yapabilir mi acaba?

Kızıl Elma

Türk mitolojisinde üzerine düşündükçe uzaklaşan, uzaklaştıkça cazibesi artan hedef anlamında kullanılan bir mittir. Özellikle Oğuz Türkleriyle özdeşleşen bu ifadenin tam olarak ne zaman ve nerede ortaya çıktığı bilinmiyor. Osmanlının cihad politikası, Ziya Gökalp’in turan ülküsü de aslında birer kızıl elmadır. Özellikle yeniçerilerin motivasyonunu yüksek tutmak için bu imgeden yararlanılırdı.

Ülkemizde yapay zeka çalışması yürüten Ertunç Okay Akça, yapay zeka yazılımının adını Kızıl Elma anlamına gelen Almina koydu. Almina’nın instagram hesabını takip etmek için buraya, geliştirici Ertunç Okay Akça’nın aktif olarak kullandığı Twitter profiline göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz.

Al= Kırmızı

Mina= Elma

Diğer Mitoloji ve Anlatılar

Dünyanın birçok ülkesindeki mitolojik anlatılarda en sık kullanılan meyve de elmadır. İskandinav, Yunan, Roma, Arap-Pers mitolojilerinde elmanın yeri vardır. Ayrıca çocuk masallarında; örneğin Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Kırmızı Başlıklı Kız’da da gidişatı değiştiren sembol elmadır. Yine türk sanatlarının birçoğunda elma sembolüne yer verilmiştir.

Tüm bu elma motiflerine bakıldığında elmanın Dünya’yı değiştirici bir etkisi olduğunu görmek gerçekten şaşırtıcı ve merak uyandırıcı bir hâl alıyor..