{"id":2704,"date":"2023-11-13T16:05:06","date_gmt":"2023-11-13T13:05:06","guid":{"rendered":"https:\/\/gorkemkoc.net\/?p=2704"},"modified":"2023-11-13T16:05:09","modified_gmt":"2023-11-13T13:05:09","slug":"birlikte-yasamayi-basarabilmek","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/gorkemkoc.net\/birlikte-yasamayi-basarabilmek\/","title":{"rendered":"Birlikte Ya\u015famay\u0131 Ba\u015farabilmek"},"content":{"rendered":"\n

\u0130nsan, karma\u015f\u0131k yap\u0131lar kurarak bug\u00fcnk\u00fc medeniyet seviyesine ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Bunu g\u00f6rmek i\u00e7in de \u00e7ok uza\u011fa bakmaya gerek yok. Bu yaz\u0131y\u0131 okudu\u011fun cihaz, bu yaz\u0131y\u0131 senin ekran\u0131na ula\u015fmas\u0131na sa\u011flayan altyap\u0131, sitemi bar\u0131nd\u0131ran sunucu, aradaki onlarca farkl\u0131 makine… Karma\u015f\u0131kl\u0131k d\u00fczeyi olduk\u00e7a y\u00fcksek yap\u0131lar. Di\u011fer canl\u0131larda da karma\u015f\u0131k yap\u0131lar g\u00f6rebiliyoruz ancak bu kadar\u0131n\u0131 hen\u00fcz g\u00f6remedik. Bence biz insanlar bu kadar komplike olmaya ba\u015flad\u0131k\u00e7a “hayvanl\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 unuttuk”.<\/p>\n\n\n\n

L\u00fctfen insan\u0131n da bir hayvan t\u00fcr\u00fc oldu\u011funu inkar etmeyin. Skeptik olmak farkl\u0131 \u015fey, inkarc\u0131 olmak bamba\u015fka bir \u015fey. Ku\u015fku iyidir, do\u011fruya gidecek olan yolda yard\u0131mc\u0131 olur, inkarc\u0131l\u0131k ise do\u011fruyu g\u00f6rmezden gelir ve bildi\u011fini okur. Neyse konumuz bu de\u011fil. Biz hayvanl\u0131\u011f\u0131m\u0131z\u0131 unuttuk derken neyden bahsetti\u011fimi a\u00e7\u0131klamaya \u00e7al\u0131\u015fay\u0131m.<\/p>\n\n\n\n

\u0130nsan evcille\u015ftikten sonra (bu\u011fday taraf\u0131ndan evcile\u015ftirildik)1<\/a><\/sup> \u015fehirle\u015fmeye ve bir yerlere yerle\u015fmeye ba\u015flad\u0131. Bu s\u00fcre\u00e7te de di\u011fer hayvanlar\u0131n yapt\u0131\u011f\u0131 gibi bir alan\u0131 se\u00e7ip “buras\u0131 benim” deme c\u00fcretini g\u00f6sterdik. Kendimiz d\u0131\u015f\u0131ndaki hayvanlar\u0131 da g\u00fcvenli derecede uzakla\u015ft\u0131rd\u0131k. Tabii baz\u0131 zarars\u0131z canl\u0131lar, \u00f6rne\u011fin at, tavuk, \u00f6rdek, kedi, k\u00f6pek gibi bize genellikle zarar vermeyen ya da veremeyen canl\u0131larla pek al\u0131p veremedi\u011fimiz yoktu.<\/p>\n\n\n\n

Biz yay\u0131ld\u0131k\u00e7a ve \u015fehirle\u015ftik\u00e7e yollar, binalar, k\u00f6pr\u00fcler in\u015fa ettik. Asl\u0131nda yapt\u0131\u011f\u0131m\u0131z kendi t\u00fcr\u00fcm\u00fcz\u00fcn \u00fcst\u00fcn oldu\u011funu iddia eden hikayelere inanarak t\u00fcm kainat\u0131n biz insanlar i\u00e7in yarat\u0131ld\u0131\u011f\u0131n\u0131<\/em> kabul etmek ve buna g\u00f6re hareket etmekti. Ancak zekam\u0131z d\u0131\u015f\u0131nda neredeyse hi\u00e7bir konuda \u00fcst\u00fcn olmad\u0131\u011f\u0131m\u0131z canl\u0131lar\u0131n elinden ya\u015fam alanlar\u0131n\u0131 \u00e7almaya devam ettik\u00e7e baz\u0131 \u015feyler \u00e7\u0131\u011f\u0131r\u0131ndan \u00e7\u0131kt\u0131.<\/p>\n\n\n\n

\u015eimdi bir d\u00fc\u015f\u00fcn l\u00fctfen, senin evinin bah\u00e7esine izin almadan girsem su\u00e7 i\u015flemi\u015f say\u0131l\u0131r m\u0131y\u0131m? Muhtemelen evet diyeceksin. Peki kabul. O zaman evinin d\u0131\u015f\u0131nda kalan bir alanda rahat\u00e7a dola\u015fabilir ve ya\u015famaya devam edebilirim. Ancak sen her ge\u00e7en g\u00fcn bah\u00e7eni biraz daha b\u00fcy\u00fcterek bana yer b\u0131rakmazsan ne yapaca\u011f\u0131m? O bo\u015f alandaki bitkilerle besleniyordum, belki de o alandaki baz\u0131 hayvanlar\u0131 avl\u0131yordum. Bana bar\u0131nacak, yemek yiyecek alan b\u0131rakmazsan ne yapaca\u011f\u0131z? Evet bu temel ihtiya\u00e7lar genelde insanlar i\u00e7in haz\u0131rlanan Maslow2<\/a><\/sup> piramidinde en alt basamaklarda yer al\u0131r (ki Maslow hi\u00e7bir zaman b\u00f6yle bir piramit \u00e7izmemi\u015ftir). Ancak bir seviyeye kadar canl\u0131 ay\u0131rt etmeksizin bu ihtiya\u00e7lar zorunlu kar\u015f\u0131lanmas\u0131 gerekir. Bar\u0131nmal\u0131, yemek yemeli, su i\u00e7meli…<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Maslow \u0130htiya\u00e7lar Hiyerar\u015fisi<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

\u015eimdi bug\u00fcnk\u00fc \u015fehirlerimizi d\u00fc\u015f\u00fcnelim. Zaman\u0131nda insan\u0131n yapay se\u00e7ilim yoluyla kurtlardan evrimle\u015ftirdi\u011fi ve bug\u00fcn onlarca t\u00fcre ayr\u0131lan k\u00f6peklere yeterli ya\u015fam alan\u0131 vermiyor, yeterli yiyecek ve i\u00e7ecekten mahrum b\u0131rak\u0131yoruz. Bunun i\u00e7in de \u00f6zel bir \u00e7aba sarf etmemize gerek yok. \u015eehirle\u015fmeye, beton bloklar\u0131 y\u00fckseltmeye devam etmemiz yeterli. Sonra da ya\u015fayacak bir yer bulamayan, yeterli yiyecek ve i\u00e7ece\u011fe ula\u015famayan k\u0131sacas\u0131 temel ihtiya\u00e7lar\u0131 kar\u015f\u0131lanmayan hayvanlar bah\u00e7enize girdi diye yaygara \u00e7\u0131karmak, kendine ait oldu\u011fu bir alan\u0131 savunmaya \u00e7al\u0131\u015ft\u0131 diye onu d\u00fc\u015fman bellemek bence en basit haliyle iki y\u00fczl\u00fcl\u00fck<\/strong> \u00f6rne\u011fidir. \u00c7\u00fcnk\u00fc sen de alan\u0131n\u0131 savunmaya \u00e7al\u0131\u015f\u0131yorsun, unutma.<\/p>\n\n\n\n

Tabii ki herkes ayn\u0131 d\u00fczeyde de\u011fil. Yani hayvansever ile hayvan d\u00fc\u015fmanl\u0131\u011f\u0131 aras\u0131nda gri alanlarda bir\u00e7ok alt kategori olu\u015fturmak m\u00fcmk\u00fcn. \u00d6rne\u011fin sokakta ya\u015fayan canlar\u0131 beslemek i\u00e7in elinden geleni yapanlar ile onlar\u0131n \u00f6ld\u00fcr\u00fclmesini isteyenler aras\u0131nda onlarca farkl\u0131 insan var. Benim i\u00e7in as\u0131l \u00fcz\u00fcc\u00fc olan ise fikirlerine de\u011fer verdi\u011fim ve sayg\u0131n oldu\u011funu d\u00fc\u015f\u00fcnd\u00fc\u011f\u00fcm ki\u015filerin bu konuda duyars\u0131z ve hatta hayvan sevmeyen bir pozisyonda bulunmas\u0131. Twitter’da denk geldi\u011fim baz\u0131 durumlar\u0131 burada payla\u015fmak ile payla\u015fmamak aras\u0131nda kald\u0131m. Bir yan\u0131m “onlar fikirlerini belirtiyor ve hatal\u0131 olduklar\u0131n\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcnm\u00fcyor, sen payla\u015f\u0131rken mi utanacaks\u0131n” derken di\u011fer bir yan\u0131m da “insanlar\u0131n fikirleri de\u011fi\u015febilir ve bu payla\u015f\u0131mlar\u0131s\u0131 silebilir, g\u00fcncelleyebilir veya konuyla alakal\u0131 tamamen farkl\u0131 d\u00fc\u015f\u00fcncelerini payla\u015ft\u0131klar\u0131 yeni payla\u015f\u0131mlar yapabilir, bo\u015fver” diyor. Tam bir dilemma.<\/p>\n\n\n\n

Yine de \u00f6rnekler vermeden ge\u00e7emeyece\u011fim. \u00d6rne\u011fin, takip etti\u011fim bir yaz\u0131l\u0131mc\u0131n\u0131n ya\u015fad\u0131klar\u0131n\u0131 aktar\u0131yorum: \u00c7ocuklar\u0131mla parka gittik, 7-8 k\u00f6pek vard\u0131. Birden aya\u011fa kalkt\u0131lar ve \u00e7ocuklar korktu. 2-3 ebeveyn zor da\u011f\u0131tt\u0131k. Sokakta k\u00f6pek g\u00f6rmek istemiyoruz, istiyorsan\u0131z evinizde besleyin<\/em>.<\/p>\n\n\n\n

Bu ki\u015fi ger\u00e7ekten kaliteli ya\u015fam s\u00fcrd\u00fc\u011f\u00fcne inand\u0131\u011f\u0131m biri. Yapt\u0131\u011f\u0131 i\u015f hakk\u0131nda da yetkin oldu\u011fundan bahsetmeme bile gerek yok. Ancak merak ediyorum, bu kadar bilgili ve belli bir kitlesi olan biri nas\u0131l olur da sokaklar\u0131n kendilerine (insanlara) ait oldu\u011funu iddia edebilecek kadar k\u00fcstah olabilir, akl\u0131m alm\u0131yor. Evet hakl\u0131s\u0131n \u00e7ocuklar\u0131n\u0131 koruma i\u00e7g\u00fcd\u00fcs\u00fc seni spesifik bir canl\u0131ya d\u00fc\u015fman edebilir. Mesela bana d\u00fc\u015fman olabilirsin, kabul. Ancak bir t\u00fcre d\u00fc\u015fman olmak bence “normal” de\u011fil. Bana d\u00fc\u015fman oldu\u011fun i\u00e7in t\u00fcm insanlar \u00f6ls\u00fcn diyen var m\u0131? Varsa o da “normal” de\u011fil. <\/p>\n\n\n\n

Bir de d\u00fcnyan\u0131n hepimize ait oldu\u011fu ger\u00e7e\u011fini tekrar hat\u0131rlamak gerekirse sokaktaki k\u00f6pekleri toplamak yerine senin ba\u015fka bir konuma ta\u015f\u0131nman\u0131 istesek nas\u0131l bir tepki verirsin acaba? \u00c7ocuk gibi “Ama \u00f6nce ben geldim” diyece\u011fine bahse var\u0131m \ud83d\ude42<\/p>\n\n\n\n

Bir ba\u015fkas\u0131na ge\u00e7elim. \u0130sim vermemek ad\u0131na yine biri diyerek devam edece\u011fim. Biri \u00e7evresindeki sokak patilerini beslemek i\u00e7in g\u00f6n\u00fcll\u00fc olanlardan ba\u011f\u0131\u015f topluyor. Silah zoruyla de\u011fil \ud83d\ude42 Tabii yard\u0131m eden ediyor, isteyen RT at\u0131yor vesaire. Biri de \u00e7\u0131k\u0131yor ve diyor ki: sokak patisi yaz\u0131nca daha m\u0131 sevimli oluyor ba\u015f belalar\u0131.<\/em> <\/p>\n\n\n\n

\u015eimdi bu ki\u015fi \u00f6ld\u00fcrmeyi bile \u00e7\u00f6z\u00fcm olarak g\u00f6rebiliyor. Hayvanlar\u0131n ya\u015fama hakk\u0131 onun sa\u011fl\u0131\u011f\u0131n\u0131 etkiliyorsa o hakk\u0131 tan\u0131m\u0131yormu\u015f. Burada k\u00fcf\u00fcr etmemek i\u00e7in kendimi zor tutuyorum ama yorumsuz devam edeyim. K\u00fcstah\u00e7a…<\/p>\n\n\n\n

Peki benim \u00e7\u00f6z\u00fcm \u00f6nerim ne? Konunun uzman\u0131 olanlar\u0131n bir \u00e7al\u0131\u015ftay yapmas\u0131 haricinde ne diyebilirim ki? Bence haddini a\u015fmayan en iyi yorum bu olur. Hayvan psikolojisi uzmanlar\u0131, belediyeler, veteriner hekimler veya akl\u0131ma gelmeyen ba\u015fka uzmanlar bir araya gelerek sokakta ya\u015fayan anlar i\u00e7in daha konforlu, sald\u0131rgan olmamalar\u0131n\u0131 sa\u011flayacak \u00e7\u00f6z\u00fcmler \u00fcretebilirler san\u0131yorum. <\/p>\n\n\n\n

Sokakta g\u00f6rd\u00fc\u011f\u00fcm\u00fcz bir canl\u0131n\u0131n ya\u015famas\u0131 i\u00e7in g\u00f6sterdi\u011fimiz \u00e7abay\u0131 it-tapar olarak nitelendirenlere inat evrimimizi inkar etmeden, birlikte ya\u015famay\u0131 \u00f6\u011frenerek, sadece insanlara de\u011fil di\u011fer canl\u0131lara da hak etti\u011fi sayg\u0131y\u0131 g\u00f6stererek ya\u015fayabilme yetene\u011fini kazanan bir gelecek \u00fcmidiyle. Bir ba\u015fka yaz\u0131da g\u00f6r\u00fc\u015fmek \u00fczere. \ud83d\udc4b\ud83c\udffb<\/p>\n\n\n\n

Dipnotlar<\/h2>\n\n\n
  1. \u0130nsanlardan Tanr\u0131lara Sapiens (Yuval Noah Harari) \u21a9\ufe0e<\/a><\/li>
  2. Maslow Teorisi<\/a> \u21a9\ufe0e<\/a><\/li><\/ol>","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

    \u0130nsan, karma\u015f\u0131k yap\u0131lar kurarak bug\u00fcnk\u00fc medeniyet seviyesine ula\u015fm\u0131\u015ft\u0131r. Bunu g\u00f6rmek i\u00e7in de \u00e7ok uza\u011fa bakmaya gerek yok. Bu yaz\u0131y\u0131 okudu\u011fun cihaz, bu yaz\u0131y\u0131 senin ekran\u0131na ula\u015fmas\u0131na sa\u011flayan altyap\u0131, sitemi bar\u0131nd\u0131ran sunucu, aradaki onlarca farkl\u0131 makine… Karma\u015f\u0131kl\u0131k d\u00fczeyi olduk\u00e7a y\u00fcksek yap\u0131lar. Di\u011fer canl\u0131larda da karma\u015f\u0131k yap\u0131lar g\u00f6rebiliyoruz ancak bu kadar\u0131n\u0131 hen\u00fcz g\u00f6remedik. Bence biz insanlar bu […]<\/p>\n","protected":false},"author":2,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"footnotes":"[{\"content\":\"\u0130nsanlardan Tanr\u0131lara Sapiens (Yuval Noah Harari)\",\"id\":\"df98a043-9a53-4e47-9fee-a0a0542edae3\"},{\"content\":\"Maslow Teorisi<\/a>\",\"id\":\"2735557d-155f-478d-89e3-8d5be9f8c086\"}]"},"categories":[3],"tags":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2704"}],"collection":[{"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/users\/2"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=2704"}],"version-history":[{"count":4,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2704\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":2711,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/2704\/revisions\/2711"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=2704"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=2704"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/gorkemkoc.net\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=2704"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}